وبلاگ هــم انــدیشـی دینــی

بسم الله الرحمن الرحیم

بازدید کننده ی بزرگوار! جهت مطالعه ی بهتر و کامتر مطالب این وبلاگ می توانید به وب سایت :::هم اندیشی دینی::: مراجعه فرمایید.

خطبه­ی 223 از نهج البلاغه­ی امیرالمؤمین (علیه­السلام) / قسمت چهارم

وَ کُنْ لِلَّهِ مُطِیعاً وَ بِذِکْرِهِ آنِساً (همواه به یاد خداوند باش و همواره با یاد او آرام مأنوس باش) وَ تَمَثَّلْ فِی حَالِ تَوَلِّیکَ عَنْهُ إِقْبَالَهُ عَلَیْکَ (تصوّر کن در حال روی گردانیت از خداوند، روی آوردن او به سوی خودت را) یَدْعُوکَ إِلَى عَفْوِهِ وَ یَتَغَمَّدُکَ بِفَضْلِهِ (او تو را به سوی عفو خود فرامی­خواند و با فضل خود قصد کرده و گناهانت را بپوشاند.) وَ أنْتَ مُتَوَلٍّ عَنْهُ إِلَى غَیْرِهِ (در حالی که تو از خداوند روی گردانیده­ و به غیر او توجه می­کنی.) فَتَعَالَى مِنْ قَوِیٍّ مَا أکْرَمَهُ (پس خداوند بلند و برتر است از هر ذی قوّتی و با این حال چقدر کریم و بخشنده است؟!) وَ تَوَاضَعْتَ مِنْ ضَعِیفٍ مَا أجْرَأَکَ عَلَى مَعْصِیَتِهِ (از هر کوچک و ضعیفی، کوچک­تر و ضعیف­تر هستی و با این حال چه چیز تو را جرأت بخشیده بر معصیتش) وَ أَنْتَ فِی کَنَفِ سِتْرِهِ‏  مُقِیمٌ (در حالی که تو در پناه پوشش او اقامت گزیده­ای!) وَ فِی سَعَةِ فَضْلِهِ مُتَقَلِّبٌ (و در وسعت فضل او رونده­ای) فَلَمْ یَمْنَعْکَ فَضْلَهُ (گناه و معصیت تو مانع فضل و رحمت او نشد) وَ لَمْ یَهْتِکْ عَنْکَ سِتْرَهُ (و پاره نکرد برای تو پرده­ی عیب پوش خود را) بَلْ لَمْ تَخْلُ مِنْ لُطْفِهِ مَطْرَفَ عَیْنٍ (بلکه خالی نشد ازفضل و احسانش به قدر چشم بر هم زدنی!) فِی نِعْمَةٍ یُحْدِثُهَا لَکَ (در نعمتی که آن را برای تو پدید می­آورد) أوْ سَیِّئَةٍ یَسْتُرُهَا عَلَیْکَ (یا گناهی که بر تو می­پوشاندش) أَوْ بَلِیَّةٍ یَصْرِفُهَا عَنْکَ (یا بلایی که از تو دورش می­سازد) فَمَا ظَنُّکَ بِهِ لَوْ أطَعْتَهُ (پس گمان تو به پروردگارت چیست اگر اطاعتش کنی؟!) وَ ایْمُ اللَّهِ لَوْ أنَّ هَذِهِ الصِّفَةَ کَانَتْ فِی مُتَّفِقَیْنِ فِی الْقُوَّةِ مُتَوَازِیَیْنِ فِی الْقُدْرَةِ لَکُنْتَ أوَّلَ حَاکِمٍ عَلَى نَفْسِکَ بِذَمِیمِ الْأَخْلَاقِ وَ مَسَاوِئِ الْأَعْمَالِ (به خدا قسم اگر این صفت ـ یعنی: لطف خدا و عصیان تو ـ در مورد دو نفر که از جهت توان و قدرت با یکدیگر مساوی بودند بود، خودت اوّلین حاکم علیه نفس خودت بودی به اخلاق مذموم و عمل­های بد!)

شرح و توضیح:

وَ کُنْ لِلَّهِ مُطِیعاً وَ بِذِکْرِهِ آنِساً: کلمه­ی «کن» مفید استمرار است. یعنی همواره مطیع خداوند  بوده و همواره به ذکر او مأنوس باش. این مطلب اشاره­ای است به مشکل بزرگی که در میان ما وجود دارد. یعنی گاهی از خدا اطاعت می­کنیم و گاهی سرپیچی! گاهی به یاد خدا هستیم و گاهی غافل! پیام حضرت در این قسمت از خطبه آن است که علاوه بر اطاعت از خداوند و ذکر او توجه به استمرار و پیوستگی آن هم داشته و در همه­ی شئون زندگی خود این­گونه باشید.

وَ تَمَثَّلْ فِی حَالِ تَوَلِّیکَ عَنْهُ إِقْبَالَهُ عَلَیْکَ: امکان ندارد که کشی رویش به سوی خدا باشد و در عین حال نافرمانی او را داشته باشد، لذا هر کس که معصیت خدا را بکند، قبل از آن به خدا پشت کرده و از او روی گردان شده است. لطف و محبت خداوند در حق بندگانش چنان است که حتی در چنین حالتی هم به او روی کرده و به او توجه رحمانی می­کند. توجه به این حال، انسان گنه­کار را شرمنده و خجل می­سازد.

یَدْعُوکَ إِلَى عَفْوِهِ وَ یَتَغَمَّدُکَ بِفَضْلِهِ وَ أنْتَ مُتَوَلٍّ عَنْهُ إِلَى غَیْرِهِ: حضرت در این قسمت نمونه­های دیگری از لطف خداوند به بنده­ی عاصی خود را بیان می­کند تا بر میزان شرم و خجالت او بیفزاید. حضرت امیر می­فرماید: در همان حالی که به خدا پشت کردی او به تو روی می­آورد. به صورتی که تو را به سوی عفو و بخشش خود فرا می­خواند و تو را با فضل و بخشش خود می­پوشاند. (غمّد: ستر ما کان) همه­ی این­ها در حالی است که تو از خداوند روی گردانده و به سوی غیر او روی آورده­ای. به دنیا و علایق دنیایی خود کردی و یاد خدا و اطاعت از او را به فراموشی سپرده­ای!

در قرآن کریم آمده است: قُلْ یا عِبادِیَ الَّذینَ أسْرَفُوا عَلى‏ أنْفُسِهِمْ لا تَقْنَطُوا مِنْ رَحْمَةِ اللَّهِ إِنَّ اللَّهَ یَغْفِرُ الذُّنُوبَ جَمیعاً إِنَّهُ هُوَ الْغَفُورُ الرَّحیمُ.بگو: «اى بندگان من که بر خود اسراف و ستم کرده‏اید! از رحمت خداوند نومید نشوید که خدا همه گناهان را مى‏آمرزد، زیرا او بسیار آمرزنده و مهربان است.

فَتَعَالَى مِنْ قَوِیٍّ مَا أکْرَمَهُ تَوَاضَعْتَ مِنْ ضَعِیفٍ مَا أجْرَأَکَ عَلَى مَعْصِیَتِهِ: خداوند بزرگتر از هر بزرگی و قوی­تر از هر نیرومندی است. کسی که قدرت­مند است معمولا اعمال قدرت می­کند و از کنار مخالفین خود به سادگی عبور نمی­کند. اما خداوند اینگونه نیست. لذا حضرت می­فرمایند: با وجود این همه قدرت و علوّ مقام، چقدر کریم و بخشیده است؟! از آن طرف انسان کوچک­تر از هر کوچکی و ضعیف­تر از هر ضعیفی است و در عین حال در مقابل این خدا اظهار بزرگی و تکبر می­کند و معصیت او را انجام می­دهد!   

فَلَمْ یَمْنَعْکَ فَضْلَهُ: این مطلب به دلیل همان کرم خداست که حضرت با نوعی تعجب فرمودند: چقدر کریم است؟!

بَلْ لَمْ تَخْلُ مِنْ لُطْفِهِ مَطْرَفَ عَیْنٍ: ما انسان­ها آن به آن و لحظه به لحظه نیرو و توان خود را از خداوند می­گیریم. اگر لحظه­ای توجه و لطف خود را از ما بگیرید همچون تکه گوشتی در گوشه­ای بی­حرکت می­افتیم. لحظه به لحظه اکسیژن در اختیار ما قرار می­دهد تا به راحتی تنفس کنیم. هنگام گرسنگی غذایی در اختیارمان قرار می­دهد و هنگام تشنگی آب گوارایی برای نوشیدن به ما می­دهد. این­ها گوشه­ی بسیار کوچکی از لطف عام خداوند در حق همه­ی انسان­ها می­باشد.

تذکّر: کسانی که از گرسنگی یا تشنگی می­میرند، در واقع عمرشان به سر آمده و رزقشان تمام شده. خداند هر شخصی را به گونه­ای از دنیا می­برد و ممکن است وسیله­ی از دنیا بردن بخی گرسنگی و یا تشنگی باشد. لذا این مطلب منافاتی با لطف بی­کران و همیشگی او ندارد.  

پی نوشت:    . سوره­ی مبارکه­ی زمر، آیه­ی53.

 بسم الله الرحمن الرحیم

بازدید کننده ی بزرگوار! جهت مطالعه ی بهتر و کامتر مطالب این وبلاگ می توانید به وب سایت :::هم اندیشی دینی::: مراجعه فرمایید.

خطبه­ی 223 از نهج البلاغه­ی امیرالمؤمین (علیه­السلام) / قسمت سوم

أمَا تَرْحَمُ مِنْ نَفْسِکَ مَا تَرْحَمُ مِنْ غَیْرِکَ. (آیا رحم نمی­کنی به خود، آن­گونه که به دیگری رحم می­کنی؟!) فَلَرُبَّمَا تَرَى الضَّاحِیَ مِنْ حَرِّ الشَّمْسِ فَتُظِلُّهُ (چه بسا می­بینی کسی را که زیر گرمای آفتاب قرار دارد و بر او سایه­ی می­افکنی!) أوْ تَرَى الْمُبْتَلَى بِألَمٍ یُمِضُّ جَسَدَهُ فَتَبْکِی رَحْمَةً لَهُ (یا این­که می­بینید کسی را که مبتلا به دردی است و از شدّت درد بدنش می­سوزد. آن­گاه از روی رحم دل­سوزی، برایش می­گریی!) فَمَا صَبَّرَکَ عَلَى دَائِکَ (پس چه چیزی تو را بر درد خود صبوری داد؟!) وَ جَلَّدَکَ عَلَى مُصَابِکَ (و بر مصیبت­هایت قوی ساخت!) وَ عَزَّاکَ عَنِ الْبُکَاءِ عَلَى نَفْسِکَ (و شکیبا نمود تو را بر گریه و زاری بر درد خودت) وَ هِیَ أعَزُّ الْأنْفُسِ عَلَیْکَ (در حالی که آن نفس، عزیزترین نفس­ها در نزد توست) وَ کَیْفَ لَا یُوقِظُکَ خَوْفُ بَیَاتِ نِقْمَةٍ (و چگونه بیدار نمی­سازد تو را ترس عذاب ناگهانی خداوند!) وَ قَدْ تَوَرَّطْتَ بِمَعَاصِیهِ مَدَارِجَ سَطَوَاتِهِ (و حال آن­که به خاطر گناهانش افتاده است در راه­های گرفتاری­ها) فَتَدَاوَ مِنْ دَاءِ الْفَتْرَةِ فِی قَلْبِکَ بِعَزِیمَةٍ (پس دوا کن درد سستی­ موجود در قلبت را، با عزم و تلاش بزرگ) وَ مِنْ کَرَى الْغَفْلَةِ فِی نَاظِرِکَ بِیَقَظَةٍ (و دوا کن خواب غفلت موجود در نگاه بصیرتت را، با بیداری در عبادت)

شرح و توضیح:

أمَا تَرْحَمُ مِنْ نَفْسِکَ مَا تَرْحَمُ مِنْ غَیْرِکَ… : حضرت در این قسمت از خطبه، با برشمردن دو نمونه از دل­سوزی­هایی که نسبت به دیگران داریم، ما را متوجه عواطف انسانی خود کرده و در ادامه می­فرمایند: شما که این­گونه هستید، پس چرا فکری به حال مصیبت جهالت و گنه­کاری خود نمی­کنید؟! مگر روح و جان شما عزیزترین نفوس در نزدتان نیست؟!

سؤال: چرا نفس انسان عزیزترین جان­ها در نزد اوست؟

جواب: ایثار و گذشت یکی از بارزترین ویژگی­های هر انسانی به شمار می­آید. فضیلت بسیار بزرگی است که انسان دیگران را بر خود برگزیند و از رفاه و آسایش خود بکاهد تا این­که دیگران در آسایش باشند. اهل بیت عصمت و طهارت (علیه­السلام) خود در قله­های ایثار و فداکاری بودند. تا جایی که خداند متعال در قرآن کریم بارها ایثار گری آن­ها را ستوده است. وقتی سه روز متوالی حضرت علی (علیه­السلام) به همراه همسر و فرزندانش، افطار خود را به مسکین و یتیم و اسیر دادند و گرسنه به خواب رفتند، جبرئیل چنین آیه­ای را نازل فرمود: «وَ یُطْعِمُونَ الطَّعامَ عَلى‏ حُبِّهِ مِسْکیناً وَ یَتیماً وَ أَسیراً * إِنَّما نُطْعِمُکُمْ لِوَجْهِ اللَّهِ لا نُریدُ مِنْکُمْ جَزاءً وَ لا شُکُوراً.»و غذاى (خود) را با این­که به آن علاقه (و نیاز) دارند، به «مسکین» و «یتیم» و «اسیر» مى‏دهند! * (و مى‏گویند:) ما شما را بخاطر خدا اطعام مى‏کنیم و هیچ پاداش و سپاسى از شما نمى‏خواهیم!

انسان می­تواند از آسایش و راحتی خود بگذرد، تا دیگران در راحتی و آسایش باشند؛ حتی می­تواند از جان خود بگذرد تا جامعه­ی اسلامی در امنیت باشد؛ اما به هیچ وجه قابل قبول نیست که کسی بخواهد از دین و آیین خود بگذرد، تا دیگران دین­دار زندگی کنند.

فطرت پاک الهی، امانتی است که خدای تعالی در وجود یک یک ما انسان­ها به امانت گذاشته و از ما انتظار امانت­داری دارد. هر یک از ما قبل از هر چیز باید به فکر امانت دست خود باشیم و تا سر حدّ توان سعی کنیم از این امانت به خوبی محافظت کرده و در روز واپسین، به خدای خود تحویل دهیم.   

وَ کَیْفَ لَا یُوقِظُکَ خَوْفُ بَیَاتِ نِقْمَةٍ:«یقظه»به معنای بیداری و توجّه است و در مقابل غفلت و بی توجهی قرار دارد.  امام خمینی (رحمه­الله) می فرمایند: «بدان که اوّل منزل از منازل انسانیّت، منزل یقظه و بیداری است… انسان تا تنبّه پیدا نکند که مسافر است و لازم است از برای او سیر و دارای مقصد است و باید به طرف آن مقصد ناچار حرکت کند و حصول مقصد ممکن است، «عزم» برای او حاصل نشود و دارای اراده نگردد. و هر یک از این امور دارای بیان و شرحی است که به ذکر آن اگر بپردازیم، به طول انجامد.»

«بیات»: کلمه­ی «بیات» و همچنین «تبییت» به معناى شبیخون و شبانه بر سر دشمن تاختن است، که یک نوع مکر به شمار مى‏رود، براى این­که شب، هنگام خفتن و آسایش انسان است و طبع آدمى متمایل به استراحت و صرف­نظر کردن از هر کار دیگرى است. حال جمعیت‏ها این­چنین بوده که با رسیدن نعمت‏هاى مادى و محسوس، مغرور و از عالم ما وراى حس غافل مى‏شدند، عذاب خدا بدون اطلاع قبلى آنان و بطور ناگهان، همه را نابود مى‏کرده، آیا با این حال جمعیت‏ها مى‏توانند از عذابى که شبانه و در حال خواب آنها را از بین ببرد ایمن بوده باشند؟

در این رابطه قرآن کریم آمده است:«أفَأمِنَ أهْلُ الْقُرى‏ أنْ یَأْتِیَهُمْ بَأْسُنا بَیاتاً وَ هُمْ نائِمُونَ * أوَ أمِنَ أهْلُ الْقُرى‏ أَنْ یَأتِیَهُمْ بَأْسُنا ضُحًى وَ هُمْ یَلْعَبُونَ * أفَأمِنُوا مَکْرَ اللَّهِ فَلا یَأمَنُ مَکْرَ اللَّهِ إِلاَّ الْقَوْمُ الْخاسِرُونَ»آیا اهل این آبادی­ها، از این ایمنند که عذاب ما شبانه به سراغ آنها بیاید در حالى که در خواب باشند؟! * آیا اهل این آبادیها، از این ایمنند که عذاب ما هنگام روز به سراغشان بیاید در حالى که سرگرم بازى هستند؟! * آیا آنها خود را از مکر الهى در امان مى‏دانند؟! در حالى که جز زیانکاران، خود را از مکر (و مجازات) خدا ایمن نمى‏دانند!

فَتَدَاوَ مِنْ دَاءِ الْفَتْرَةِ فِی قَلْبِکَ بِعَزِیمَةٍ: برای درمان دردهای درونی، عزم جدّی و تلاش وافر هم لازم است. برخی به اشتباه گمان می­کنند که با صرف دعا و ذکر و بدون تلاش عملی می­توانند دردهای درونی خود را درمان کنند و حال آن­که حضرت عزم جدیّ را هم در این راه شرط می­دانند. همان­گونه که عزم جدّی انسان را به توسل و توکّل به خدای متعال دعوت می­کند، به همان صورت هم انسان را به تلاش عملی در کنار گذاردن بدی­ها و آلودگی­های رفتاری فرا می­خواند.

توجه: در رابطه با مشکلات خانوادگی و رفتاری بارها شاهدیم که برخی افراد صرفا به دنبال ذکر و دعا هستند و وقتی سخن از تغییر رفتار و به کارگیری شیوه­های رفتاری صحیح به میان می­آید، گوش چندانی برای شنیدن آن وجود ندارد. این مسأله نشان می­دهد که روی­کرد برخی از افراد به دعا و ذکر، نه از روی تدیّن و اعتقاد پاک؛ بلکه به خاطر تنبلی و کسالت در رفع مشکلات رفتاری خویشتن است. «دعا» و «تغییر رفتار عملی» دو بال پرواز هستند که بدون یکدیگر نمی­توانند انسان را به نتیجه برسانند.

پی نوشتها:    . سوره­ی مبارکه­ی انسان (هل اتی)، آیات 8 و 9.    . تفسیر المیزان، جلد ‏8، صفحه­ی 255و 256.     . سوره­ی مبارکه­ی اعراف، آیه­ی 97، 98 و 99.

 بسم الله الرحمن الرحیم

بازدید کننده ی بزرگوار! جهت مطالعه ی بهتر و کامتر مطالب این وبلاگ می توانید به وب سایت :::هم اندیشی دینی::: مراجعه فرمایید.

خطبه­ی 223 از نهج البلاغه­ی امیرالمؤمین (علیه­السلام) / قسمت دوم

حضرت امیر (علیه­السلام) بعد از ذکر آیه­ی شریفه، چنین می­فرمایند:

أدْحَضُ مَسْئُولٍ حُجَّةً (برهان این شخص مغرور که مورد سؤال قرار گرفته، باطل­ترین برهان­ها) وَ أقْطَعُ مُغْتَرٍّ مَعْذِرَةً (عذر و بهانه­اش بریده­ترین و بی­پایه­ترین عذرهاست) لَقَدْ أبْرَحَ جَهَالَةً بِنَفْسِهِ (از روی جهالت خویشتن را به مشقت و سختی انداخت) یَا أیُّهَا الْإِنْسَانُ مَا جَرَّأَکَ عَلَى ذَنْبِکَ (ای انسان! چه چیزی تو بر گناه و معصیت جرأت و جسارت بخشید؟) وَ مَا غَرَّکَ بِرَبِّکَ (و چه چیر تو را نسبت به پروردگارات مغرور کرد؟) وَ مَا أنَّسَکَ بِهَلَکَةِ نَفْسِکَ (و چه چیزی تو را مأنوس کرد در به هلاکت انداختن خود) أمَا مِنْ دَائِکَ بُلُولٌ (آیا برای درد جهالتت سلامتی و عافیتی نیست؟) أمْ لَیْسَ مِنْ نَوْمَتِکَ یَقَظَةٌ (یا برای خواب غفلتت بیداری نیست؟)

شرح و توضیح:

أدْحَضُ مَسْئُولٍ حُجَّةً: دَحَضَت حُجَّتُه: ای بَطَلَت. با توجه به این مطلب، «أدحَضَ» به معنای «باطل­ترین» است. به قرینه­ی آیه­ی شریفه، در این جمله کلماتی حذف شده.درآیه­ی شریفه آمده بود که ای انسان! چه چیز تو را نسبت به پروردگارت مغرور کرد؟! آن­گاه حضرت می­فرمایند: (برهان این شخص مغرور) که مورد سؤال قرار گرفته، باطل­ترین برهان­هاست. اما چرا باطل­ترین برهان­هاست؟ چون:

اگر بگویند کرم تو مرا فریب دارد! در این صورت پاسخ آن در قسمت اوّل بحث ارائه شد.

اگر بگویند شیطان ما را فریب داد؟! در این صورت وعده­ی خداوند با بنی آدم به آن­ها متذکر می­شود که به آن­ها هشدار داد که شیطان دشمنی آشکار بوده و نباید فریفته­ی او شوند: «أ لَمْ أَعْهَدْ إِلَیْکُمْ یا بَنی‏ آدَمَ أَنْ لا تَعْبُدُوا الشَّیْطانَ إِنَّهُ لَکُمْ عَدُوٌّ مُبینٌ».

اگر بگویند جهالتمان ما را فریب داد! در جواب گفته می­شود که این همه پیامبر و کتاب­های آسمانی برای چه آمدند. آیا جز این بود که جهالت شما را از بین ببرند؟! پس با وجود پیامبران الهی، کتاب­های آسمانی و احکام شرعی، سخن از جهالت به میان آوردن، عذری بی­پایه و بی­مبنا است.

وَ أقْطَعُ مُغْتَرٍّ مَعْذِرَةً: یعنی اگر بخواهد به خاطر نافرمانی از خدای کریم و غرورش در برابر او عذری بیاورد، عذرش بریده­ترین و نادرست­ترین عذرهاست. همان­گونه که خداوند فرموده است: «فَیَوْمَئِذٍ لا یَنْفَعُ الَّذِینَ ظَلَمُوا مَعْذِرَتُهُمْ وَ لا هُمْ یُسْتَعْتَبُونَ؛ آن روز عذرخواهى ظالمان سودى به حالشان ندارد، و توبه آنان پذیرفته نمى‏شود.»

لَقَدْ أبْرَحَ جَهَالَةً بِنَفْسِهِ: أبِی عَبْدِ اللَّهِ (علیه­السلام) قَالَ قُلْتُ لَهُ مَا الْعَقْلُ قَالَ مَا عُبِدَ بِهِ الرَّحْمَنُ وَ اکْتُسِبَ بِهِ الْجِنَان.امام صادق (علیه­السلام) می­فرماید: عقل آن است که به واسطه­ی آن خدای رحمان عبادت شده و به واسطه­ی آن بهشت کسب شود. جهل مقابل عقل است و منظور از جهل این است که انسان بندگی خدا را کنار گذاشته و خود را جهنمی کند. لذا کسی که جایگاه با کرامت آخرت را رها کرده و دل به جایگا­ه­های فانی و لذت­های زود گذر دنیایی می­سپرد، اهل جهالت است.

توجه بفرمایید که این افراد جاهل ممکن است در هر کسوتی قرار گرفته باشند. کسی که حتی مدرک دکترا دارد، اما دین خود را به دنیا می­فروشد و به جای آن­که با اعمال صالح در بهشت خداوند وارد شود، با گناه و معصیت خود را جهنمی کند، فردی جاهل و نادان به شمار می­آید.   

   یَا أیُّهَا الْإِنْسَانُ مَا جَرَّأکَ عَلَى ذَنْبِکَ: منظور از این انسان همه­ی انسان­ها نیستند، بلکه منظور فرادی هستند که مغرور شده و به گناه و معصیت آلوده کشته­اند.

سه استفهامی که در «مَا جَرَّأکَ»، «مَا غَرَّکَ» و « مَا أنَّسَکَ» آمدهاستفهام­هایی توبیخی هستند و همان­گونه که گفته شد هیچ جوابی برای آن­ها وجود ندارد جز اقرار به اشتباه، سر فرود آرودن در برابر حقیقت و اظهار بندگی در درگاه خدای متعال است.  

قسمت قبلی: http://andiseh  57  .parsiblog.com/Posts/  285

پی نوشتها:    . سوره­ی مبارکه­ی یس، آیه­ی60.     . سوره­ی مبارکه­ی روم، آیه­ی 57.     . الکافی، جلد1، صفحه­ی11.

بسم الله الرحمن الرحیم

بازدید کننده ی بزرگوار! جهت مطالعه ی بهتر و کامتر مطالب این وبلاگ می توانید به وب سایت :::هم اندیشی دینی::: مراجعه فرمایید.   

خطبه­ی 223 از نهج البلاغه­ی امیرالمؤمین (علیه­السلام) / قسمت اوّل  

حضرت امیر (علیه­السلام) خطبه­ی خود را با این آیه­ی شریفه آغاز می­کنند: 

یا أیُّهَا الْإِنْسانُ ما غَرَّکَ بِرَبِّکَ الْکَرِیمِ.  اى انسان! چه چیز تو را در برابر پروردگار کریمت مغرور ساخته است؟!

شرح و توضیح:

یا أیُّهَا الْإِنْسانُ ما غَرَّکَ بِرَبِّکَ الْکَریمِ: منظور از این انسان، همه­ی انسان­ها نیستند؛ بلکه منظور انسان­هایی هستند که منکر روز قیامت می­باشند. دلیل این مطلب هم آن است که در ادامه­ی سوره آمده است: «کَلاَّ بَلْ تُکَذِّبُونَ بِالدِّینِ. (آرى) آن گونه که شما مى‏پندارید نیست، بلکه شما روز جزا را منکرید!»

ربّ:ربوبیّت، سوق دادن شیء به سمت کمال آن است و ربّ کسی است که شأن او سوق دادن اشیا به سوی کمال و تربیت آن­ها باشد و این صفت به صورتی ثابت در او باشد. در مصدر باب تفعیل نباید از ربّ به جای «تربیب»، کلمه­ی «تربیت» را استعمال کرد؛ زیرا ربّ از نظر صرفی مضاعف و مربّی ناقص واوی است و مربّی از ریشه­ی «ربو» به معنای رشد و زیادت است.

در این آیه، غرور معلّق به دو صفت «ربوبیت» و «کرم» شده تا علت توبیخ را بیان کند. حاصل مطلب هم این است که غرور و سرپیچی از اطاعت کسی که او را به سوی کمالش هدایت می­کند و همه­ی نعمت­ها و داشته­هایش از اوست، کفرانی است که هیچ فطرت سلیمی در زشتی آن شک نداشته و بلافاصله مرتکب آن را مستحق عقاب می­داند. قبح این تمرّد زمانی واضح­تر می­گردد که این ربّ منعم، کریم هم باشد. یعنی اگر نعمتی می­دهد هیچ سودی برای خود در نظر نمی­گیرد و علاوه بر آن در احسان خود بدی­ها، نادانی­ها و نافرمانی­های شخص را هم در نظر نمی­گیرد.  

با توجه به این مطلب استفهامی که در این آیه­ی شریفه است، استفهامی است توبیخی و انسان در برابر این سؤال هیچ جواب صحیحی برای گفتن ندارد. اگر بگوید: «کرم تو مرا مغرور کرد!»، در جواب می­گوییم: هیچ عاقلی نمی­پذیرد که پاسخ کریم را با نافرمانی، تمرّد و بی­احترامی به ساحتش بدهید. علاوه بر این، خداوند در قرآن کریم فرموده: «لَئِنْ شَکَرْتُمْلَأزیدَنَّکُمْ وَ لَئِنْ کَفَرْتُمْ إِنَّ عَذابی‏ لَشَدیدٌ»، «اگر شکرگزارى کنید، بر شما خواهم افزود و اگر ناسپاسى کنید، مجازاتم شدید است. همچنین فرمود: «فَأمَّا مَن طَغَى‏ * وَ ءَاثَرَ الحَْیَوةَالدُّنْیَا * فَإِنَّ الجَْحِیمَ هِىَ الْمَأْوَى‏». «امّا آن کسى که طغیان کرده * و زندگى دنیا را مقدّم داشته * مسلّماً دوزخ جایگاه اوست!» بنابراین وقتی هر عقل سلیمی حکم به قبح چنین تمرّدی می­کند و در آیات قرآن و رهاوردهای انبیای الهی هم به چنین افرادی وعده­ی عذاب و جهنم داده شده، دیگر جای هیچ عذر و بهانه­ای برای او باقی نمی­ماند. علاوه بر آن که در قرآن کریم آمده است که رحمت خداوند تنها مخصوص متّقین بوده و دیگران بهره­ای از آن نخواهند داشت: «وَ رَحْمَتىِ وَسِعَتْ کلُ‏َّ شىَ‏ْءٍ فَسَأکْتُبهَُا لِلَّذِینَ یَتَّقُون»‏،«و رحمتم همه چیز را فرا گرفته و آن را براى آن­ها که تقوا پیشه کنند مقرر خواهم داشت».

   اشاره: همین استدلال پوچ و بی­اساس را هم برخی از مردم گناه کار به کار می­بندند. وقتی آن­ها را به نماز و عبادت خداوند دعات می­کنیم، می­گویند خدا کریم است! هیچ وقت بنده­ی خود را به خاطر ترک نماز و عبادت عذاب نمی­کند! این آیه­ی شریفه و توضیح آن جواب خوبی است برای این افراد نادان و کم خرد.

قسمت قبلی: http://andiseh57.parsiblog.com/Posts/271

قسمت بعدی:http://andiseh57.parsiblog.com/Posts/288